Mowa dziecka w istotny sposób wpływa na całokształt jego rozwoju i powodzenia szkolne. Bez wątpienia jest ona atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, daje możliwość precyzyjnego formułowania myśli, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć i upodobań, stanowi ważne narządzie informacji. Prawidłowy rozwój mowy stanowi, obok właściwego poziomu funkcji intelektualnych, percepcyjnych i motorycznych, bardzo istotny element dojrzałości szkolnej dziecka. Od ucznia rozpoczynającego naukę w klasie I oczekujemy bowiem swobodnego wypowiadania się na bliskie mu tematy, umiejętności powtórzenia usłyszanego opowiadania, swobodnego opisu obrazów. Normalnie rozwinięte dziecko w tym wieku powinno mówić pełnymi zdaniami, poprawnie zbudowanymi pod względem gramatycznym, oraz poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki języka ojczystego. Taki stan wyjściowy jest niezbędnym warunkiem sprostania dalszym wymaganiom, jakie stawiać będzie przed uczniem program szkolny. Jednakże praktyka pokazuje, że znaczna grupa dzieci rozpoczynających naukę w szkole ma mniejsze lub większe niedobory w zakresie mowy, a zatem:
• niską sprawność narządów mowy (często: brak pionizacji języka i utrwalona tendencja do wysuwania języka pomiędzy zębami);
• niewłaściwy sposób oddychania;
• wadliwy zgryz;
• zaburzony słuch fonematyczny (często: mylenie głosek opozycyjnych dźwięczne-bezdźwięczne: p – b, k – g, f – w, itp.);
• zaburzenia analizy i syntezy słuchowej;
• słabą wyrazistość i zbyt szybkie tempo mowy (mowa niestaranna, mało zrozumiała), itd.
Konsekwencje wadliwej wymowy przejawiają się zarówno w sferze poznawczej jak i emocjonalnej, co dodatkowo utrudnia osiąganie sukcesów szkolnych. Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce ma charakter dwustronny, ponieważ zaburzenia mowy przyczyniają się do powstania trudności w nauce, a przedłużające się niepowodzenia szkolne powodują powstawanie zaburzeń mowy.
Dzieci z wadami wymowy często źle wymawiają poznawane głoski, źle nazywają i piszą litery, miewają trudności w ich odczytywaniu. W miarę przyswajania przez dzieci nowych wiadomości, a co za tym idzie rozszerzania się słownictwa o coraz dłuższe i nieznane wyrazy, pojawiają się agramatyzmy, zniekształcenia i trudności z prawidłową budową zdań. Dzieci z zaburzoną analizą i syntezą słuchową przez długi czas literują w czasie czytania, mają trudności z łączeniem liter i głosek w wyrazy, a potem z przejściem do czytania sylabami i wyrazami. W czytaniu opuszczają, przestawiają lub dodają różne głoski i sylaby, zamieniają wyrazy o podobnym brzmieniu, powodując zniekształcenie ich treści. Gubią przy tym intonację i akcent. W rezultacie treść przestaje być zrozumiała i dla dziecka i dla słuchającego. Wpływ wad wymowy na trudności w nauce szczególnie zaznacza się na lekcjach języka polskiego, historii, a więc na zajęciach, które wymagają od dziecka poprawnego pisania, czytania i wypowiadania się. Dzieci z wadami wymowy popełniają te same błędy w czytaniu i pisaniu, które popełniają w mowie spontanicznej. Zmiana znaczenia poszczególnych słów utrudnia uchwycenie sensu czytanego tekstu, co negatywnie wpływa na proces uczenia się. Na piśmie nie odzwierciedlają się deformacje artykulacyjne głosek. Na piśmie odzwierciedlają się przede wszystkim różnego rodzaju substytucje tzn. zamiany głosek szafa – safa, rzodkiewka – zodkiewka. Jeżeli dziecko zamienia s na ś, to ta zmiana będzie dotyczyła języka mówionego i pisanego. Wszelkie opuszczanie głosek tzw. elizje również pozostawią ślad w piśmie – zamiast szyba dziecko mówi yba i tak tez napisze.
Jako specyficzne błędy uznać należy: brak dobrej orientacji w posługiwaniu się dwuznakami (sz, cz, ch, rz), spółgłoskami miękkimi (j, ź, ć, dź), dźwięcznymi i bezdźwięcznymi, oraz zakończeniami wyrazów z końcówkami fonetycznymi –om, -ą, -on, -ł. W związku z tym, w miarę upływu lat nauki w szkole powstaje coraz większa różnica w zasobie pojęciowym między uczniami z wadami wymowy a ich rówieśnikami; obniża się poziom rozwoju słowno – pojęciowego u tych dzieci. Jak dowodzi wiele badań, zaburzenia mowy u dzieci są najczęściej spowodowane obniżeniem tempa rozwoju psychoruchowego, wybiórczymi deficytami w zakresie funkcji słuchowych i kinestetyczno- ruchowych, zakłóceniami procesu lateralizacji oraz zaburzeniami uczuciowymi. Właśnie te same zaburzenia stanowią o trudnościach uczniów w nauce. Zdarza się, że zniekształcenia wymowy idą w parze z defektami rozwoju, które są pierwotną przyczyną zaburzeń mowy. Objawy przyszłych niepowodzeń szkolnych można zaobserwować już w wieku 3 -5 lat, Dziecko nieprawidłowo mówiące najczęściej woli milczeć i udawać, że jest nieprzygotowane do zajęć, niż demonstrować swoją wadę wymowy. Przez takie zachowanie zdobywa słabe stopnie i pogłębiają się jego niepowodzenia w szkole. Ma kłopoty ze zrozumieniem instrukcji i poleceń podanych przez nauczyciela. Niepowodzenia wynikające z zaburzeń mowy wykształcają często pozorne cechy bierności.
Dzieci z zaburzeniami mowy funkcjonują w szkole poniżej swoich możliwości intelektualnych. W pełni świadome swojej słabości cały wysiłek wkładają w formę wypowiedzi a nie w jej treść. Wypowiedzi są bardzo ubogie w słownictwo nie przekazują przeżyć, poglądów dziecka i jego myśli. Prace pisemne zawierają dużą ilość błędów ortograficznych i gramatycznych nie licząc literówek, oceniane są bardzo nisko. Dzieci te, często wyśmiewane przez rówieśników, przejawiają niechęć do szkoły i kolegów. Uczniowie z wadami wymowy, z zaburzeniami w rozwoju mowy zazwyczaj źle funkcjonują w szkole. Najczęściej poniżej swoich możliwości. Aby terapia mowy się powiodła, konieczne jest wspólne działanie poradni, szkoły i domu.